Je hebt het vast weleens gehoord: depressie wordt veroorzaakt door een tekort aan serotonine, of angst is het gevolg van een chemische disbalans in je hersenen. Het klinkt logisch, toch? Een eenvoudige verklaring voor een complex probleem. Maar hoe kloppen deze theorieën eigenlijk?

De realiteit is dat het verhaal rondom breinziekten en neurotransmitters in de psychiatrie de laatste jaren flink onder de loep wordt genomen. Onderzoekers en therapeuten beginnen zich af te vragen of deze simpele verklaringen niet tekortschieten.

Wat is de chemische disbalans-theorie eigenlijk?

Het idee van een chemische disbalans, bijvoorbeeld een tekort aan serotonine bij depressie, werd populair in de jaren ’60. Dit kwam vooral door de werking van medicijnen zoals antidepressiva. Deze middelen verhogen serotonineniveaus, en dus leek de conclusie logisch: als je je beter voelt door meer serotonine, moet een tekort wel de oorzaak zijn van je klachten. Het werd ook stevig gepromoot door de farmaceutische industrie.

Maar hier zit een probleem: het bewijs hiervoor is nooit echt stevig geweest. Een grootschalige studie uit 2022 concludeerde zelfs dat er geen overtuigend bewijs is dat depressie wordt veroorzaakt door een serotoninetekort. Antidepressiva werken wel, maar hoe ze precies werken, blijft een mysterie. Misschien heeft het wel minder te maken met serotonine dan we dachten.

Een grootschalige meta-analyse uit 2022 heeft aangetoond dat er geen overtuigend bewijs is voor de serotoninehypothese. 

Het brein is geen simpel rekensommetje

Ons brein is ongelofelijk complex. Psychische klachten zoals depressie, angst of schizofrenie ontstaan niet zomaar door één enkel probleem in de hersenen. Vaak spelen genetische aanleg, levensgebeurtenissen, trauma’s en zelfs sociale ongelijkheid en armoede een belangrijke rol. Het is een samenspel van factoren, waarbij het brein slechts één stukje van de puzzel is.

Het psychosociaal model biedt een breder perspectief

Het psychosociaal model biedt een waardevolle, aanvullende kijk op psychische klachten. Het benadrukt dat je mentale gezondheid sterk beïnvloed wordt door je omgeving, je relaties en de dingen die je meemaakt. Denk bijvoorbeeld aan een moeilijke jeugd, een traumatische gebeurtenis, of langdurige stress door financiële problemen. Deze factoren kunnen een enorme impact hebben op hoe je je voelt en functioneert.

Wat dit model zo krachtig maakt, is dat het verder kijkt dan alleen het biologische aspect. In plaats van te focussen op "wat er mis is in je brein", kijkt het naar "wat is er gebeurd in je leven". Deze holistische aanpak erkent dat psychische klachten vaak een menselijke reactie zijn op moeilijke omstandigheden, en niet alleen een medisch probleem dat opgelost moet worden met medicijnen.

De holistische benadering; kijkend naar het geheel

De holistische benadering kijkt dus vooral naar hoe groot de rol van omgevingsfactoren en persoonlijke ervaringen is. Trauma, sociale ongelijkheid, en langdurige stress zijn krachtige factoren die bijdragen aan psychische klachten. Een eenzijdige focus op biologie doet deze complexe werkelijkheid tekort. De holistische behandeling waarbij biologische, psychologische en sociale factoren samen worden bekeken, lijkt daarom steeds meer de voorkeur te krijgen. Dit betekent dat we niet alleen kijken naar wat er in het brein gebeurt, maar ook naar de wereld waarin iemand leeft en hoe die daarop reageert.

Wat kunnen we hiervan leren?

Psychische klachten laten zich niet altijd makkelijk verklaren. En misschien is dat juist wat ons mens maakt: we zijn niet simpel, en er is geen "one-size-fits-all" oplossing. Of je nu baat hebt bij therapie, medicatie of een combinatie daarvan, het belangrijkste is dat je gezien en gehoord wordt – als mens, en niet enkel als een disfunctioneel "brein".

Ben je benieuwd hoe een bredere aanpak eruit kan zien? Op mijn platform werk ik met meerdere methodes die verder kijken dan het brein alleen, zoals de COMET-methode of Acceptance & Commitment Therapie technieken gericht op persoonlijke groei en ontwikkeling. Want uiteindelijk gaat het niet alleen om wat er in je hoofd zit, maar ook om wat er in je leven gebeurt.

Heb jij het gevoel dat jouw klachten te maken hebben met meer dan alleen het 'stofjesverhaal'? Of wil je juist meer weten over hoe jouw brein en wat je hebt meegemaakt elkaar beïnvloeden? Neem gerust contact met me op — ik luister graag naar jouw verhaal en kijk samen met jou naar hoe ik kan jou kan helpen met waar je tegenaan loopt.