Wist je dat onjuiste informatie zich zes keer sneller verspreidt op sociale media dan de waarheid? Ja, echt. Fake news heeft een turbo aan z’n kont en eerlijke, genuanceerde informatie lijkt er met een slakkengangetje achteraan te sjokken. En nee, dat komt niet omdat mensen dom zijn. Het is juist ons slimme, energiezuinige brein dat ons hierin soms behoorlijk op het verkeerde been zet. Dat maakt het zo lastig!

Je brein houdt van snel en makkelijk

Ons brein is van nature lui. Niet lui in de zin van ongeïnteresseerd, maar efficiënt. Kritisch nadenken? Da’s topsport voor je hoofd. Het vraagt tijd, energie, nuance, twijfel. Terwijl snelle, simpele antwoorden lekker moeiteloos binnenglijden. Zeker als ze ook nog passen bij wat je toch al geloofde. Dat kost gelukkig niet zoveel energie. Energie waar we zuinig op zijn.

Daar komt bij: in tijden van stress, onzekerheid of economische zorgen, grijpen we graag naar verklaringen die overzicht en controle geven. En laat dat nu net het trucje zijn van populisme en misinformatie: het klinkt eenvoudig, duidelijk, overtuigend. Het biedt houvast, zelfs als het feitelijk onjuist is.

“Dat geloof ik gewoon” – de kracht van bevestiging

Een andere reden waarom misinformatie zo lekker scoort, is de kracht van het zogenoemde confirmation bias: de neiging om informatie te geloven die past bij wat we al denken. Als iets in jouw wereldbeeld past, dan voelt het meteen waar. Onbewust filter je andere geluiden sneller weg of negeer je feiten die je aan het twijfelen brengen.

En tja, twijfel... dat is iets waar je brein ook niet zo’n fan van is. Zeker in een digitale wereld vol prikkels, tijdsdruk en stress is het veel aantrekkelijker om je snel te conformeren aan wat 'iedereen' lijkt te denken, dan om stil te staan en te zeggen: "Wacht even... klopt dit eigenlijk wel?"

Sociale media versterken de valkuil

Op sociale media is snelheid alles. Emotie verkoopt beter dan nuance. En hoe extremer of sensationeler een boodschap, hoe meer klikken, reacties en gedeelde berichten. Het algoritme beloont dat. Dus een kort filmpje vol halve waarheden krijgt veel meer bereik dan een lang artikel vol context. Dat is geen toeval, dat is mechaniek.

Het gevolg? Hoe vaker je iets ziet, hoe sneller je denkt dat het waar is. Zelfs als je weet dat het niet klopt, kun je er toch door beïnvloed worden. Ons brein is namelijk niet gemaakt voor het filteren van duizenden meningen per dag, maar voor het overleven in kleine sociale groepen.

Kritisch denken als daad van moed

Dus nee, mensen zijn niet dom. Ze zijn mens. Maar juist daarom is het belangrijk om onszelf – en elkaar – bewust te maken van deze psychologische valkuilen. Kritisch denken is in deze tijd bijna een daad van moed. Het vraagt om pauzeren. Om durven twijfelen. Om het ongemak van “ik weet het even niet” te verdragen.

En ja, dat is soms lastig. Zeker als je omgeving het tegenovergestelde beweert, of als je wordt overspoeld door meningen, verhalen en emoties. Maar het is precies daar, in dat kleine moment van vertraging, dat echte wijsheid kan ontstaan.

Wil jij meer leren over hoe jouw brein werkt onder stress, hoe je kritisch kunt blijven denken in een wereld vol prikkels en hoe je bij jezelf kunt blijven? Neem dan gerust contact met me op via mijn contactpagina van Minerva Counseling & Relatietherapie. Ik help je graag verder in jouw proces van bewustwording en zelfontwikkeling.

The terrifying theory of stupidity you were never told