Veel mensen herkennen dit: je begrijpt jezelf best goed. Je kunt uitleggen waar iets vandaan komt, je weet wat je zou willen voelen of doen, en toch reageer je soms heel anders dan je had verwacht. Je wordt sneller geraakt, sluit je af, schiet in je hoofd of raakt overspoeld, terwijl je rationeel weet dat de situatie dat misschien niet helemaal verklaart.

Dat kan verwarrend zijn. Alsof je twee lagen in jezelf ervaart: een deel dat het snapt en een ander deel dat gewoon doet wat het doet. Dat tweede deel heeft veel te maken met hoe jouw zenuwstelsel in de loop van je leven is gaan reageren op spanning, nabijheid en emoties.

Ervaringen, relaties, opvoeding en patronen

Je zenuwstelsel is geen losstaand iets, maar vormt samen met je ervaringen, relaties en opvoeding de achtergrond waarop emoties worden beleefd. Het bepaalt niet wat je voelt, maar wel hoe intens, hoe snel en hoe hanteerbaar gevoelens worden. Als je systeem gewend is geraakt aan alertheid, aan moeten opletten, aan je aanpassen of aan het vermijden van conflict, dan reageren emoties anders dan wanneer je je veilig en gesteund voelt.

Veel mensen hebben lange tijd gefunctioneerd in omstandigheden waarin ze weinig ruimte hadden om echt stil te staan bij wat ze voelden. Misschien was er stress, verantwoordelijkheid, emotionele onvoorspelbaarheid of simpelweg weinig aandacht. Dan leert je systeem om vooruit te kijken, door te gaan en emoties praktisch te benaderen. Dat werkt vaak jarenlang prima. Tot het begint te knellen.

Emoties uit balans

Je merkt dan bijvoorbeeld dat emoties sneller uit balans raken. Dat je minder kunt verdragen dan vroeger. Dat je hoofd alles wil begrijpen, maar dat gevoelens zich niet meer laten wegredeneren. Of juist dat je steeds minder voelt, alsof er afstand is ontstaan tussen jou en je binnenwereld.

Dat betekent niet dat er iets mis is. Het betekent dat je systeem lange tijd op een bepaalde manier heeft gefunctioneerd en nu signalen geeft dat het anders mag. Niet door harder je best te doen, maar door anders te luisteren.

Voel jij je veilig in de relatie?

Wat hierbij belangrijk is, is dat emoties niet los te zien zijn van context. Ze worden beïnvloed door hoe veilig je je voelt in relaties, hoe voorspelbaar je omgeving is en hoeveel ruimte er is voor jou. Als je lange tijd hebt moeten afstemmen op anderen, weinig ruimte had voor je eigen behoeften of emoties moest inslikken om de rust te bewaren, dan is het logisch dat gevoelens later óf hevig naar voren komen, óf juist gedempt raken.

Therapie richt zich dan niet alleen op het begrijpen van emoties, maar ook op het herstellen van vertrouwen. Vertrouwen in jezelf, in je reacties en in het feit dat gevoelens niet meteen gevaarlijk zijn. Dat ze niet alles overnemen en dat je ze niet hoeft weg te drukken om te kunnen blijven functioneren.

Kiezen tussen chaos of controle?

In gesprekken onderzoeken we samen hoe jouw manier van omgaan met emoties is ontstaan en wat je daarin heeft geholpen. Niet om die strategieën af te keuren, maar om te kijken of ze nog steeds passen bij wie je nu bent. Vaak ontstaat er ruimte zodra je merkt dat je niet hoeft te kiezen tussen controle of chaos, maar dat er een middenweg mogelijk is.

Emoties en het zenuwstelsel staan dus niet tegenover elkaar. Ze werken samen. En juist door dat samenspel beter te begrijpen, ontstaat er vaak meer rust, meer keuzevrijheid en meer mildheid naar jezelf.

Als je merkt dat je emoties soms niet aansluiten bij wat je denkt of wilt, en je verlangt naar meer evenwicht en helderheid, dan kan het helpend zijn om hier samen bij stil te staan.
Voor meer informatie of een afspraak, neem dan contact met mij op.