Als een vrouw moeder wordt, ondergaat ze niet alleen lichamelijke veranderingen, maar ook diepe psychische en neurobiologische transformaties. Deze fase wordt steeds vaker matrescentie genoemd — vergelijkbaar met adolescentie, maar dan in de overgang naar het moederschap. Het gaat om een grote identiteitsverschuiving die invloed heeft op hoe ze denkt, voelt, relaties beleeft en zichzelf ziet.

1. Neurologische veranderingen: het ‘moederbrein’

Wetenschappelijk onderzoek (o.a. Elseline Hoekzema, 2016) laat zien dat het vrouwenbrein zich letterlijk herstructureert in en na de zwangerschap:

• Pruning van grijze stof in hersengebieden die te maken hebben met sociale cognitie en empathie. Dit is geen verlies, maar een verfijning: het brein wordt specialistischer in het begrijpen en interpreteren van signalen van de baby.

• Sterkere verbindingen tussen emotie- en beloningsgebieden, waardoor zorggedrag en hechting versterkt worden.

• Meer gevoeligheid voor stressprikkels, maar óók meer alertheid op gevaar — evolutionair bedoeld om de baby te beschermen.

Dit alles maakt dat een moeder bijvoorbeeld sneller wakker wordt van het zachtste geluid van haar baby, maar een tikkend klokje kan negeren.

2. Psychologische impact: matrescentie als identiteitsreis

Matrescentie is geen korte fase; het kan jaren duren. Psychisch gezien komen vaak deze thema’s naar voren:

• Identiteitsverschuiving: van “ik” naar “wij”, waarbij vroegere rollen (partner, dochter, professional) opnieuw in balans moeten worden gebracht met de nieuwe moederrol.

• Rouw om het oude zelf: naast liefde en trots kan er ook verlies zijn van vrijheid, spontaniteit of een zorgeloze identiteit.

• Existentiële heroriëntatie: vragen als "Wie ben ik nu?", "Wat is belangrijk?", "Hoe wil ik er zijn voor mijn kind?" krijgen meer gewicht.

• Verhoogde gevoeligheid: emoties (blijdschap, angst, irritatie, schuld) worden vaak intenser ervaren, mede door hormonale schommelingen.

3. Gedragsveranderingen

• Nesting en voorspelbaarheid zoeken: behoefte aan routines en veiligheid, ook in de sociale kring.

• Hyperfocus op het kind: soms ten koste van aandacht voor partner of zichzelf.

• Veranderde sociale voorkeuren: meer verbondenheid met andere moeders, minder interesse in sociale activiteiten zonder kinderen.

• Nieuwe assertiviteit: meer grenzen stellen als het om het welzijn van het kind gaat (bijv. tegenover familie of werk).

4. Psychische beleving in de context van hormonen

De hormonale veranderingen (o.a. daling van progesteron en oestrogeen na de bevalling) beïnvloeden stemming, slaap en stressreacties.

• Oxytocine: bevordert hechting, maar maakt ook kwetsbaarder voor gevoelens van afwijzing of kritiek.

• Prolactine: stimuleert melkproductie en zorggedrag, maar kan ook bijdragen aan minder focus op andere taken.

• Cortisol: kan tijdelijk hoger zijn, waardoor waakzaamheid toeneemt.

5. Mogelijke spanningsvelden

• Moederideaal vs. realiteit: maatschappelijke verwachtingen botsen soms met persoonlijke grenzen en omstandigheden.

• Balans met partnerrelatie: emotionele en seksuele dynamiek verandert vaak.

• Eigen jeugdherinneringen: oude hechtingspatronen en onverwerkte emoties kunnen sterker naar boven komen.

6. Waarom dit belangrijk is in therapie

Voor veel vrouwen is matrescentie een onzichtbare transitie. Ze krijgen volop medische zorg rond de bevalling, maar weinig ruimte om psychisch te verwerken dat ze iemand anders zijn geworden. Bewustzijn hierover:

• normaliseert ambivalente gevoelens ("Ik hou van mijn kind, maar mis mijn oude leven")

• helpt rouw, zelfzorg en relatieherstel te ondersteunen

• kan postpartum depressie of angststoornissen sneller signaleren

✨ Metafoor uit het boek Moederteit:
Het moederschap is geen nieuwe laag over je oude ik, maar een herbouw van het hele huis. Sommige kamers blijven, andere verdwijnen, en er komen nieuwe bij waarvan je het bestaan niet kende.