Je zou denken: als iemand meerdere keren in opspraak is geweest, duidelijk handelt uit puur eigenbelang, strafrechtelijk is veroordeeld voor fraude en zedenmisdrijven en die zich keer op keer schuldig maakt aan leugens en manipulatie, dan nemen mensen afstand. Toch gebeurt dat niet. De Amerikaanse president Trump heeft nog steeds miljoenen volgers die hem trouw blijven en hij wordt als koning of keizer binnengehaald door veel landen. Het is iets dat psychologen al langer kennen: de dynamiek van angst, afhankelijkheid en loyaliteit, zelfs als het schadelijk voor je is. Zelfs als het tegen je eigen belangen en behoeften in gaat.

De pijnlijke vergelijking

Iemand maakte onlangs de vergelijking: het paaien en pleasen van Trump lijkt op iemand die loyaal blijft bij een partner die hem of haar kwetst en mishandelt. Dat klinkt keihard, maar er zit een kern van waarheid in. Bij huiselijk geweld zien we vaak dat de buitenwereld roept: “Waarom gaat ze niet gewoon weg?” Maar het is niet zo simpel. Emotionele binding, hoop dat het ooit beter wordt, angst voor verlies, dreiging met geweld en een gevoel van afhankelijkheid maken dat mensen blijven, ook al is er pijn. Een soort van misplaatste loyaliteit.

Traumabinding: waarom mensen tóch loyaal blijven

• Hoop en belofte: net zoals een partner die zegt: “het komt goed, ik maak het beter” belooft Trump zijn volgers dat hij hen zal redden, beschermen en groot maken. De hoop en het geloof is groot, zelfs als het tegendeel blijkt.

• Angst politiek: slachtoffers van geweld zijn vaak bang voor wat er gebeurt als ze weggaan of zich verzetten. Vaak neemt het geweld dan toe. Bij Trump-aanhangers geldt dit net zo. Republikeinen die zich tegen hem keren, kunnen rekenen op een gewelddadige reactie (denk aan de bestorming van het Capitool waar vice president Mike Pence zijn leven niet meer zeker was).
  En er speelt nog iets anders, er wordt angst politiek bedreven als in angst voor ‘de ander’ (de Democraten, de elite, immigranten). Hij schetst een dreigend beeld waartegen alleen híj bescherming kan bieden.

• Identiteit en schaamte: toegeven dat je jarenlang iemand hebt gesteund die schadelijk is, voelt pijnlijk. Net zoals iemand in een gewelddadige relatie zich schaamt en het moeilijk vindt om te zeggen: “Ik heb me zo slecht laten behandelen en ik heb dit (jaren) lang laten duren.”

• Trauma-binding: psychologisch gezien ontstaat er vaak een vreemde mix van angst en genegenheid. Het brein raakt verslaafd aan de cyclus van spanning, belofte en opluchting. Ook dat zie je terug bij politieke volgers.

• Pleasen en paaien: als ik hem maar rustig houd, red ik mezelf en behoud ik mijn positie.

Pleasen en paaien als stressreactie

In relaties waarin macht ongelijk verdeeld is – of dat nu in een huwelijk is of in de politiek – zie je vaak dat de minder machtige partij zich gaat aanpassen. Pleasen, paaien, sussen, goedpraten: het zijn stressreacties die bedoeld zijn om de relatie stabiel te houden en om escalatie te voorkomen.

Bij Trump zie je dit in het groot. Zelfs machtige mensen – senatoren, koningen, zakenmensen, partijleiders – buigen voor hem. Uit angst voor verlies, afwijzing, verlating, uitsluiting of afstraffing. Zijn macht dwingt hen in een positie van onderdanigheid.

Een spiegel voor ons allemaal

Deze vergelijking is niet bedoeld om slachtoffers van huiselijk geweld te kwetsen of te bagatelliseren – integendeel. Het laat juist zien hoe diep en krachtig die psychologische patronen kunnen zijn. Ze spelen zich niet alleen af in de huiskamer, maar ook op het wereldtoneel. Het laat zien hoe regeringsleiders, koningen en koninginnen voor Trump (zoals prins Charles vandaag met een militaire parade en ontvangst op Windsor) alles uit de kast halen om hem te paaien en te pleasen, om maar aan zijn toorn te ontsnappen en te zorgen dat hij hen gunstig gezind blijft.

De macht ligt bij Trump en dat hij die macht heeft maakt hem gevaarlijk, onvoorspelbaar en zelfs machtige mensen durven en kunnen hem niet aan of zijn bang voor hem en zijn daden. Ze zitten gevangen in een web van macht waar het recht van de sterkste zegeviert.

Misschien nodigt het ons uit om minder te oordelen en meer te begrijpen. Zowel richting mensen die gevangen zitten in een destructieve relatie, als richting groepen die loyaal blijven aan een leider die hen eigenlijk beschadigt.

Want de kern is dezelfde: het gaat niet alleen over logica, maar over emotie, binding en de diepe menselijke behoefte aan veiligheid en hoop.

Wat denk jij: helpt deze vergelijking jou om beter te begrijpen waarom mensen soms loyaal blijven, ook als het schadelijk is?

Herken je iets in dit patroon van traumabinding, pleasen of vastzitten in een destructieve relatie? Bij Minerva Counseling & Relatietherapie in Breda help ik je deze patronen te herkennen en stap voor stap te doorbreken. Neem gerust contact op voor meer informatie of een afspraak.”