Als psychosociaal therapeut, ervaringsdeskundige én voormalig medewerker bij het Openbaar Ministerie heb ik jarenlang van dichtbij gezien hoe ingewikkeld het strafrecht soms omgaat met huiselijk geweld. Vooral als het gaat om psychisch geweld. Waar blauwe plekken en gebroken botten “zichtbaar bewijs” opleveren, blijft psychische mishandeling vaak onzichtbaar. Maar juist die onzichtbare wonden kunnen diepe en langdurige littekens achterlaten en zijn vaak een voorbode van Femicide.

Wat is psychisch geweld eigenlijk?

Psychisch geweld gaat over patronen van intimidatie, vernedering, isolatie, bedreiging of controle. In de literatuur wordt dit ook wel dwingende controle genoemd. Het gaat om het langzaam uithollen van iemands vrijheid en eigenwaarde. Slachtoffers omschrijven vaak dat de psychische druk zwaarder weegt dan fysieke klappen.

Waarom is het zo moeilijk in het strafrecht?

De Rijksuniversiteit Groningen deed in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODCP) een verkennend onderzoek naar de strafrechtelijke aanpak van psychisch geweld. Het onderzoek laat zien dat bijna alle professionals een aparte strafbaarstelling van psychisch geweld ondersteunen, vooral gericht op dwingende controle. Zo’n nieuwe bepaling zou niet alleen juridische duidelijkheid scheppen, maar ook een krachtig signaal zijn: psychisch geweld ís geweld en hoort net zo serieus genomen te worden als fysiek geweld.

Uit onderzoek blijkt dat psychisch geweld in Nederland nog steeds versnipperd onder verschillende strafbepalingen valt, zoals mishandeling, stalking of bedreiging. Het probleem?

• Het strafrecht kijkt vooral naar losse incidenten, terwijl psychisch geweld zich juist kenmerkt door een patroon.

• Bewijs is vaak lastig: woorden laten geen blauwe plekken achter.

• Professionals herkennen signalen niet altijd, of vinden het gedrag van slachtoffers verwarrend.

In mijn tijd bij het OM zag ik regelmatig dat zaken strandden op bewijsproblemen of omdat psychisch geweld niet als zelfstandig delict werd herkend. Voor slachtoffers voelt dat vaak als een tweede klap: hun verhaal wordt niet geloofd of niet serieus genomen.

Naar een aparte strafbaarstelling

Het kabinet werkt inmiddels aan een wetsvoorstel om psychisch geweld als apart delict strafbaar te stellen. Veel professionals zien dat als een belangrijke stap. Niet alleen juridisch, maar ook symbolisch: het laat zien dat psychisch geweld net zo ernstig is als fysiek geweld.

Tegelijkertijd zijn er zorgen. Hoe formuleer je een wet die patronen van dwingende controle goed vangt, zonder dat álle ruzies of nare woorden eronder vallen? En hoe voorkom je dat slachtoffers te hoge verwachtingen krijgen van wat het strafrecht kan bieden?

Wat mij hoop geeft

Wat ik hoopvol vind, is dat de discussie niet alleen gaat over nieuwe wetten, maar ook over deskundigheid. Politie, rechters en hulpverleners hebben meer kennis nodig om psychisch geweld te (h)erkennen. Bewustwording en betere samenwerking zijn minstens zo belangrijk als wetgeving. 

Voor slachtoffers kan erkenning het begin zijn van herstel. Dat begint bij serieus genomen worden, bij politie, bij de rechter, maar ook in de hulpverlening.

Herken je jezelf in dit verhaal of loop je vast in de gevolgen van psychisch geweld of huiselijk geweld? Bij Minerva Counseling & Relatietherapie in Breda bied ik een veilige plek om te praten, te helen en weer regie te krijgen over je leven. Neem contact op via de contactpagina voor meer informatie of een afspraak.