Ik kijk de serie How to Change Your Mind op Netflix — een documentaire over LSD, psilocybine en andere bewustzijnsverruimende middelen. Ik moet nog een paar afleveringen, maar wat me nu al fascineert, is hoe deze stoffen invloed hebben op het Default Mode Network in het brein. Ze beschrijven het als het netwerk dat alles bij elkaar houdt wat te maken heeft met je zelfbeeld: je herinneringen, overtuigingen en verhalen over wie je denkt te zijn. Tijdens het kijken dacht ik: dit lijkt zó op wat ik in de praktijk zie bij EMDR.

Het Default Mode Network – de ‘ik-verteller’ in je hoofd

Het Default Mode Network (of DMN) is het hersennetwerk dat actief is als je niet met iets concreets bezig bent.
Juist als je aan het piekeren bent, over jezelf nadenkt of dingen aan het herkauwen bent.
Het is als de stem in je hoofd die constant verhalen vertelt over jezelf:

“Ik doe het niet goed.”
“Het ligt vast aan mij.”
“Ik moet sterker zijn.”
"Ik ben anderen tot last."

Die stem geeft je een gevoel van identiteit en continuïteit, maar kan ook de gevangenis worden van oude overtuigingen. Vooral als er trauma of pijnlijke ervaringen onder liggen.

🍄 Wat psychedelica doen

In de documentaire leggen ze uit dat psychedelische middelen zoals psilocybine (de werkzame stof in paddo’s en truffels) tijdelijk de activiteit van dit Default Mode Network verminderen. Daardoor ontstaat er ruimte — de vaste denkpatronen over jezelf worden even minder sturend, en andere delen van de hersenen gaan met elkaar communiceren.
Mensen beschrijven dat alsof ze zichzelf even vanuit een groter bewustzijn zien. Ze voelen verbondenheid, compassie, of kunnen gebeurtenissen ineens bekijken zonder oordeel. Alsof het zelfbeeld even oplost, en daaronder iets zachts, menselijks en waarachtigs tevoorschijn komt. 

De link met EMDR

Wat me opviel is dat dit lijkt op wat ik vaak bij EMDR-sessies zie. Ook daar gebeurt er iets waardoor het brein zich anders gaat organiseren. Door de oogbewegingen of tikjes in samenwerking met het naar voren halen van de (traumagerelateerde) target beelden, ontstaat er een samenwerking tussen beide hersenhelften — emoties, herinneringen en betekenis beginnen zich opnieuw te ordenen.
En dan zie je het gebeuren:

• het oude gevoel van schuld of schaamte zakt weg,

• de lading op de herinnering vermindert,

• en iemand zegt na afloop vaak iets als: “ik weet nog wat er is gebeurd, maar het voelt niet meer alsof het míjn fout was.”

De cognitive interweave binnen EMDR helpt dat proces soms nog een stap verder: een nieuw perspectief wordt letterlijk “ingeweven” in het oude verhaal. Het brein lijkt dan even in dezelfde open, flexibele toestand te komen als bij psychedelische therapie.

Wat beide vormen gemeen hebben

Wat EMDR en psychedelische therapie delen, is dat ze het brein minder rigide maken. Ze halen de scherpe randjes van het controlerende, verklarende ego. Daardoor kan het systeem weer ademen, emoties kunnen doorstromen en er ontstaat ruimte voor nieuwe inzichten. Beide werken niet door de gebeurtenis te wissen, maar door de betekenis ervan te veranderen.

En dat raakt aan iets dieps: heling ontstaat niet door te vergeten, maar door opnieuw te leren voelen — zonder overspoeld te raken. Door het zelfbeeld verhaal te wijzigen of een andere betekenis te geven ontstaat er ruimte en heling.

Psychedelica en EMDR; ervaringsgericht werken

Wat ik mooi vind aan deze hernieuwde interesse in psychedelica is dat het ons herinnert aan iets wat we in de psychologie soms vergeten zijn: dat echte verandering niet alleen cognitief is, maar ook ervaringsgericht en soms spiritueel. Of dat nu via EMDR gebeurt, ademwerk, lichaamsgerichte therapie of een zorgvuldig begeleide psychedelische ervaring — het gaat steeds over hetzelfde principe:
het brein en het lichaam helpen herinneren dat ze niet langer hoeven vechten, maar mogen accepteren, doorvoelen en vertrouwen.

Over bewustzijn en verbondenheid

Wat me tijdens het kijken van de serie ook raakte, is dat de ervaringen die mensen beschrijven tijdens psychedelische sessies opvallend lijken op wat mensen na een bijna-doodervaring (BDE) vertellen. Ze spreken over een groter bewustzijn, een gevoel van één zijn met alles wat leeft, tijdloosheid, en een diepe vrede die moeilijk in woorden te vatten is.

Neurowetenschappers vermoeden dat dit deels te maken heeft met wat er gebeurt in het Default Mode Network: dat netwerk, waar ons zelfgevoel en onze verhalen over wie we zijn worden gevormd (het vaak genoemde Ego), wordt tijdelijk stiller. Daardoor ontstaat er ruimte om een veel groter bewustzijn te ervaren dan we normaal ervaren.

Het Ego laat los

Of dat nu door EMDR, een psychedelische ervaring of een bijna-doodervaring gebeurt — de essentie lijkt dezelfde:
wanneer het ego even loslaat, kunnen we iets voelen van een dieper weten, een verbondenheid met het leven zelf. Een vergroot bewustzijn. Veel mensen komen daaruit met meer mildheid, vertrouwen en minder angst.
Alsof iets in hen herinnert: ik ben onderdeel van iets groters, en dat is goed.

Wat me raakt, is hoe deze ervaringen — of ze nu door EMDR, psychedelica of bijna-doodervaringen ontstaan — ons telkens hetzelfde laten zien: dat er onder alle pijn en verhalen iets onverwoestbaars ligt. Iets wat heel is en dieper gaat dan alleen de psyche, een helend element dat ons helpt weer met onszelf in verbinding te komen en met dat wat groter is dan onszelf maar waarmee we allemaal verbonden zijn.